"Qiyamət Buzlağı" sürətlə əriyir: alimlər çaşqınlıq içindədirlər

Sualtı isti burulğanlar, qlobal dəniz səviyyəsinin qalxmasını sürətləndirə biləcək Thwaites buzlağının kütləvi əriməsinin arxasındakı gizli hərəkətverici qüvvə kimi müəyyən edilib.
Antarktidanın "Qiyamət Buzlağı" kimi tanınan Thwaites buzlağı əvvəllər düşünüləndən daha az sabit ola bilər.

Daily Mail-in məlumatına görə, yeni bir araşdırma güclü sualtı "fırtınaların" - fırlanan isti burulğanların - buz şelfindən keçərək onun aşağıdan əriməsini sürətləndirdiyini göstərib. Bu, bütün Qərbi Antarktika Buz Örtüyünü və bununla birlikdə dünyanın sahil şəhərlərini risk altına qoyur.

Sualtı "Qasırğalar" Əriyən Buz
Açıq okeanda müxtəlif temperatur və sıxlıqdakı sular toqquşduqda kənarlar əmələ gəlir. Kaliforniya Universitetinin İrvin şəhərindən olan tədqiqat müəllifi Mattia Poinelliyə görə, onlar "tamamilə fırtınaya bənzəyir" və olduqca enerjilidir.
Diametri 10 km-ə qədər olan bu okean "submezoscale" fırtınaları buzlaqın altındakı boşluqlara nüfuz edərək dərin okeandan isti suyu cəlb edir və soyuq şirin suyu itələyir. Nəticədə il boyu davam edən aşağıdan buzun aqressiv əriməsi baş verir.
Buz şelfi nə qədər çox əriyirsə, turbulentlik və okean cərəyanları bir o qədər güclənir və ərimə üçün daha çox şərait yaradır. Bu cür fırtına proseslərinin bölgədəki ümumi buzaltı əriməsinin təxminən 20%-ni təşkil etdiyi təxmin edilir.

Poinelli izah etdi: "Qasırğalar sahil bölgələrini təhdid etdiyi kimi, sualtı fırtınalar da buz şelflərini aşındırır". O, iqlim modellərində bu proseslərin əsasən nəzərə alınmadığını, yəni gələcək dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinin əhəmiyyətli dərəcədə az qiymətləndirildiyini vurğuladı.

Tvayt və Payn Adası buzlaqları uzun müddətdir Antarktidanın "zəif qarın hissəsi" hesab olunur. Hətta bir az istiləşmə belə onların çökməsinə səbəb ola bilər və əgər onlar yox olarsa, bütün Qərbi Antarktika buz təbəqəsi təhlükə altında olacaq. Onun çökməsi dəniz səviyyəsinin təxminən 3 metr qalxmasına səbəb olacaq - bu da aşağıdakılara kifayət edəcək:

əsas sahil şəhərlərini su basması,
milyonlarla insanın köçkün düşməsi,
bəzi kiçik ada dövlətlərini yaşanmaz hala gətirməsi. Dəyişiklik sürəti: minlərlə deyil, yüz illər
Ərimə sürətindəki qeyri-müəyyənliyə baxmayaraq, alimlər qeyd edirlər ki, istixana qazı tullantıları səbəbindən sual minilliklərdə deyil, qarşıdakı əsrlərdədir.

Komanda sualtı fırtınaların dərhal iqlim modellərinə daxil edilməsini tələb edir, çünki onlar 21-ci və 22-ci əsrlərdə dəniz səviyyəsinin nə qədər tez və kəskin şəkildə yüksələcəyini müəyyən edə bilərlər.

Tədqiqatçılar Nature Geosciences jurnalında dərc olunmuş məqalədə qeyd ediblər ki, "Bu hadisələr getdikcə daha tez-tez baş verəcək və buzlaqların sabitliyinə və dünya miqyasında dəniz səviyyəsinin qalxmasına genişmiqyaslı təsir göstərəcək".

Əziz MUSTAFA