Alpinistlərin beyinləri və ağciyərləri oksigendən məhrum olur

Everest zirvəsi 8848 metr yüksəklikdədir və dünyanın ən yüksək zirvəsinə qalxmaq istəyən alpinistlər “ölüm zonası” kimi tanınan çətin yerdən keçməlidirlər. “Ölüm zonası” elə bir yerdir ki, onun hündürlüyü 8000 metrdən çoxdur. Oksigenin çox az olduğu bölgədə orqanizmin hüceyrələri bir neçə dəqiqə ərzində ölməyə başlayır. Ölüm zonasında alpinistlərin beyinləri və ağciyərləri oksigendən məhrum olur və onların infarkt və insult riski kəskin şəkildə artır. Onların düşüncə qabiliyyətləri sürətlə pisləşir. 2005-ci ildə Everest zirvəsinə qalxan Shaunna Burke deyir: “Bədəniniz parçalanır və əslində ölürsən. Hər şey zamanla yarışa çevrilir. 2019-cu ildə Everestdəki ölüm zonasında ən azı 11 nəfər ölüb. Bu, yaxın tarixdə Everestin ən ölümcül illərindən biri olmuşdur. Bəzi ekspedisiya şirkətləri bu ölümlərdə alpinist kütləni günahlandırır və deyirlər ki, nadir hallarda yaxşı şəraitdə zirvə alpinistlərlə dolur, buna görə də insanlar çox uzun müddət ölüm zonasında qalırlar. Dəniz səviyyəsindəki havada təxminən 21 faiz oksigen var. 3600 metrdən yuxarı yüksəkliklərdə isə oksigen səviyyəsi 40 faiz aşağı olur. Dəniz səviyyəsindən 8000 metr yüksəklikdə havada o qədər az oksigen var ki, hətta əlavə hava çənləri olsa belə, qaçış zolağında qaçmaq və zamanla nəfəs almaq kimi hiss olunur. Oksigen çatışmazlığı çoxsaylı sağlamlıq problemlərinə səbəb olur. Qandakı oksigen müəyyən səviyyədən aşağı düşdükdə ürək döyüntüsü dəqiqədə 140 döyüntüyə qədər yüksəlir və bu da ürək xəstəliyi riskini artırır”. Everestə qalxmazdan əvvəl alpinistlər Himalay dağlarında ağciyərlərini sıxan şəraitə uyğunlaşaraq bədənlərini çətinliklərə uyğunlaşdırırlar. Everestdə alpinistlərdə görülən ümumi xəstəlikləri bildirən həkim Peter Hackett deyir ki, bunlara ağciyərlərdə və beyində ödem yığılması kimi şərtlər daxildir. Ağciyər ödemi HAPE adlanır və Everestə qalxan alpinistlərdə çox yayılıb. Tənəffüs zamanı ağciyərlər maye ilə tıxanır. Simptomlara yorğunluq, gecələr boğulma hissi, zəiflik və öskürək daxildir. HAPE ilə alpinistlər hətta istirahət edərkən də nəfəs darlığı yaşayırlar.

Murad Şahməmmədov