Özbəkistan suya qənaət etmək üçün fövqəladə iş rejiminə keçir

Özbəkistan prezidenti Şavkat Mirziyoyev gələn ilin su qənaəti üçün fövqəladə iş rejiminə keçid dövrü olacağını açıqlayıb, çünki ölkə iqtisadiyyatı ondan səmərəsiz istifadəyə görə ciddi ziyan çəkir. Dövlət başçısının mətbuat xidməti xəbər verir ki, bu məsələlər noyabrın 29-da keçirilən ixtisaslaşmış müşavirədə müzakirə olunub.

Respublika başçısı vurğulayıb ki, su ehtiyatlarının 20 faizi Özbəkistanda, qalan hissəsi isə qonşu dövlətlərin ərazisində formalaşır. Vəziyyəti transsərhəd mənbələrin idarə edilməsində çətinliklər, eləcə də onların iqlim dəyişikliyi nəticəsində azaldılması ilə daha da gərginləşdirir.

Mirziyoyevin sözlərinə görə, hər il su idarəçiliyinə təxminən 1 milyard dollar xərclənir, dövlət büdcədən yalnız təhsil, səhiyyə və kənd təsərrüfatına daha çox vəsait ayırır. Lakin sudan səmərəli istifadə olunmur. Məsələn, bir hektar pambıq sahəsinin suvarılmasına ildə 10-11 kubmetr vəsait sərf olunursa, iqlimi və torpağı oxşar olan ölkələrdə ehtiyatların səriştəli idarə olunması sayəsində bu, iki-üç dəfə azdır.

Su itkisi nəticəsində Özbəkistan iqtisadiyyatı ildə 5 milyard dollar itirir.

Bundan əlavə, ekspertlərin proqnozlarına görə, 2030-cu ilə qədər respublikada su çatışmazlığı 15 milyard kubmetrə çata bilər.

Bununla bağlı dövlət başçısı təbii sərvətlərdən istifadənin səmərəliliyinin artırılmasına yönəlmiş bir sıra prioritet vəzifələr müəyyən edib.

Birincisi, o, "kanalların betonlanması ili" elan etdi. Müvafiq işlər təkcə gələn il 1500 kilometrə, yəni cari ildəkindən dörd dəfə çox obyektə təsir göstərəcək. 2025-ci ilə qədər iki min km-ə yaxın kanalın betonlanması planlaşdırılır. Belə işlərin aparılması üçün ən optimal vaxt noyabr-mart ayları hesab edildiyindən yerli hakimiyyət orqanlarına yeni suvarma sistemlərinin tikintisinə indidən başlamaq barədə göstəriş verilib.

İkincisi, suya qənaət edən texnologiyaların tətbiqi vəzifəsi qoyulub. Prezident qeyd edib ki, 4,3 milyon hektar suvarılan sahələrin yalnız 30 faizində resurslara qənaət edən innovasiyalardan istifadə olunur. Belə təsərrüfatlarda həm də gübrə və yanacaq sərfində azalma, məhsuldarlıqda artım müşahidə olunur.

Əsas səbəb fermerlər üçün səmərəsiz maliyyələşmə mexanizmidir. Bununla bağlı yeni sxem təklif olunub. Suya qənaət texnologiyalarını tətbiq etmək istəyən klasterlər və fermer təsərrüfatları illik 14%-lə iki il güzəştli dövrlə beş il müddətinə kredit götürə biləcəklər. Üstəlik, bankla müqavilənin icrası onlayn rejimdə həyata keçiriləcək.

Üçüncüsü, suyun çatdırılması xərcləri azaldılmalıdır. İndi tarlalara verilən suyun bir kubmetri orta hesabla 212 sumdur, baxmayaraq ki, Buxara, Namanqan və Kaşkədəryada bu, iki-üç dəfə bahadır. Bundan başqa, nasos stansiyalarının 80%-də köhnəlmiş avadanlıqlar səbəbindən yüksək enerji sərfiyyatı var. Problemin həlli üçün Mirziyoyev bu suvarma qurğularının özəl tərəfdaşları cəlb etməklə modernləşdirilməsi prosesinin təşkilini təklif edib. O əlavə edib ki, bu istiqamətdə artıq bir neçə layihə həyata keçirilir. Gələcəkdə 95 stansiyanın yenilənməsi, daha 118-nin açıq tenderə çıxarılması və ola bilsin ki, onların idarə olunması üçün xarici şirkətlərə verilməsi planlaşdırılır.

Eyni zamanda, xarici şirkətlər 268 nasosun təhvil verilməsi təşəbbüsü ilə çıxış ediblər.

Bildirilir ki, ümumilikdə, bu tədbirlər sayəsində gələn il nasosların enerji xərclərini 300 milyon kilovat-saat, növbəti üç ildə isə 1,5 milyard kilovat-saat azaltmaq olar.

Su Təsərrüfatı Nazirliyinə beynəlxalq maliyyə təşkilatları ilə birlikdə nasosların modernləşdirilməsi üzrə üç illik proqram hazırlamaq tapşırılıb. Sahədə müasir idarəetmənin həyata keçirilməsi, su uçotunun aparılması ilə bağlı tapşırıqlar verilib.

Oxuməni.az