Alimlər Arktikada sürətlənən istiləşmənin səbəbini açıqlayıblar

Pensilvaniya Dövlət Universitetinin alimləri Arktikada istiləşməni gücləndirən mühüm zəncirvari reaksiyanı aşkar ediblər. Tədqiqat göstərib ki, dəniz buzundakı çatlaqlar və neft hasilatı zamanı yaranan çirklənmə buz itkisini və bölgədəki temperaturun artmasını qarşılıqlı olaraq sürətləndirir.
Oxuməni.az xəbər verir ki, bu barədə "Science Daily" jurnalı məlumat yayıb.
Tədqiqat qrupu Arktikada iki ay davam edən sahə tədqiqatı aparıb, xüsusi avadanlıqla təchiz edilmiş təyyarələr və yerüstü cihazlardan istifadə edib. Məqsəd, Şimali Amerikadakı ən böyük neft yatağına yaxın ərazilər də daxil olmaqla, iki Arktika bölgəsində atmosferi öyrənmək olub.
Nəticələr üç əsas səbəbi ortaya qoyub: dəniz buzundakı çatlaqlar ("lidlər" kimi tanınan) atmosfer kimyasına və buludların əmələ gəlməsinə güclü təsir göstərir; neft hasilatı zamanı yaranan çirklənmə havanın tərkibini dəyişir. Bu amillər buz itkisini sürətləndirən və istiləşməni gücləndirən qapalı bir zəncirvari reaksiyaya səbəb olur.
"Bu sahə tədqiqatı, planetin səthinə ən yaxın atmosfer təbəqəsi olan sərhəd təbəqəsindəki kimyəvi dəyişiklikləri öyrənmək və insan təsirinin bu mühüm bölgədə iqlimi necə dəyişdirdiyini anlamaq üçün misilsiz bir imkan yaradır. Əldə edilən məlumatlar dəniz duzunun aerozolları, səthlə əlaqəli buludlar, neft yataqlarından yayılan emissiyalar və yeni Arktikada çox fazalı halogen kimyası arasındakı qarşılıqlı əlaqəni daha yaxşı başa düşməyə imkan verir," - deyə məqalənin aparıcı müəllifi, Meteorologiya və Atmosfer Elmləri Departamentinin meteorologiya professoru Xose D. Fuentes bildirib.
Bundan əlavə, tədqiqat göstərib ki, neft yataqlarından yayılan emissiyalarla qarşılıqlı təsirə girən duzlu qarlı örtüklərdəki kimyəvi maddələr, atmosferdə ozonu dağıdan və daha çox günəş işığının keçməsinə səbəb olaraq qarın əriməsini sürətləndirən bromun əmələ gəlməsinə səbəb olur. Nəşrə görə, bu, bölgədə dumanın əmələ gəlməsinə və çirklənmə səviyyəsinin artmasına kömək edir ki, bu da uzaqlığına baxmayaraq, böyük şəhərlərin çirklənmə səviyyəsi ilə müqayisə oluna bilər.
Alimlər vurğulayıblar ki, gələcək tədqiqatlar bu kimyəvi reaksiyaların daha geniş Arktika bölgəsinə necə təsir etdiyini və bunun qlobal ekologiya üçün hansı uzunmüddətli nəticələrə səbəb ola biləcəyini daha yaxşı başa düşməyə kömək edəcək.
Almaz Həsənli