Xərçəng diaqnozu qoyulan qadınlar yumurtalarını dondurmaqla ana olmaq şanslarını qoruya bilərlər

Həkim Yusuf Aytaç, “Xərçəng müalicəsi alan qadınlar müalicələri bitdikdə və sağlamlıqlarına qovuşduqda ana olmaq istəyirlərsə, radioterapiya və kimyaterapiyadan əvvəl yumurtalarını dondurmaları şiddətlə tövsiyə olunur” deyərək bildirib.

Xərçəngin müalicəsi xəstəni həm fiziki, həm də psixoloji cəhətdən yoran ciddi bir prosesdir. Bu müalicələr zamanı aparılan kimyaterapiya və radioterapiya reproduktiv sağlamlığa birbaşa təsir edir və reproduktiv orqanlara, yəni yumurtalıqlara və onlarda olan yumurtalara zərər verir. Ginekologiya üzrə həkim Yusuf Aytaç, “Xərçəng müalicəsi alan qadınlar müalicələri bitdikdən sonra yenidən sağlamlıqlarına qovuşduqda ana olmaq istəyirlərsə, radioterapiya və kimyaterapiyadan əvvəl yumurtalarını dondurmaları şiddətlə tövsiyə olunur” deyə xərçəng olan qadınlara səslənib. Son illərdə reproduktiv tibbdə tez-tez istifadə edilən bu üsul xərçəng diaqnozu qoyulan qadınların ana olmaq xəyallarını qoruyub saxlamasına şərait yaradır.

Uşaq sahibi olmanın qarşısında duran əsas maneələr yaş artdıqca azalan yumurtalıq ehtiyatı və onun keyfiyyətinin aşağı düşməsidir. Elmi araşdırmalar və hazırkı müalicə nəticələri göstərir ki, qadınlarda 40 yaşdan sonra uşaq dünyaya gətirmək uğuru ciddi şəkildə azalır. Buna erkən menopoz riski və ya xərçəng diaqnozu əlavə olunarsa, bir çox qadın gələcəkdə uşaq sahibi olmaq şansını itirir. Yumurta dondurma prosesi sayəsində qadınlar reproduktiv qabiliyyətlərini itirmədən yumurtalarını dondurub bu yumurtalardan istifadə edə bilirlər. Kimyaterapiya yumurtalıqların fəaliyyətinə birbaşa təsir edir, Bu, daha az yumurta istehsalına səbəb ola bilər. Menstruasiya tamamilə dayana bilər və ya qeyri-müntəzəmləşə bilər. Bu, 2 ilə qədər çəkə bilər. Bəzi qadınlarda menstruasiya yenidən başlayır, bəzi qadınlarda menopoz 5-10 il əvvəl gəlir. Bütün bu risklər hamiləlik üçündür. Daha qısa müddətə sahib olmaq deməkdir. Ona görə də yumurtaları donduraraq gələcəkdə istifadə edilməzdən əvvəl xərçəngin müalicəsi bitdikdən sonra əridilməsi qadınların reproduktiv sağlamlığının qorunması üçün qiymətləndirilə bilən etibarlı bir seçimdir. Bu səbəbdən onkoloqların müalicədən əvvəl xəstələrinin gələcəkdə uşaq arzusunu nəzərə almaları çox vacibdir.

Yumurtanın dondurulması prosesi üçün qadınlarda yumurtalıqlar hormonlarla stimullaşdırılmalı və sonra yığılmalıdır. Müalicə adətən menstruasiyanın 2-3-cü günündə başlayır və təxminən 12-15 gün davam edir. Toplanan yumurtaların laboratoriyada vitrifikasiya deyilən xüsusi üsulla dondurulduğunu və gələcəkdə istifadə üçün saxlanıldığını söyləyən həkim “Bu müddətdə xəstəyə menstruasiyanın 2-ci günündə və ya xərçəng müalicəsinin gecikməməsi lazım olduğu hallarda istənilən vaxt yumurtalıq stimullaşdırıcı hormon dərmanları verilir və normalın üzərində yumurta çıxarması təmin edilir. Müayinə prosesində xəstə bir neçə dəfə mərkəzə gəlir. Nəzarət altında müayinə aparılır, hormon səviyyələri yoxlanılır və bu tapıntılara uyğun olaraq dərman dozaları tənzimlənir. Yumurtaların ölçüləri istənilən həddə çatdıqda, yumurtanın toplanması bəzi hallarda qarın boşluğundan vajinadan ultrasəslə idarə olunan iynə ilə aparılır. Bu prosedur ümumi anesteziya altında ağrısızdır və təxminən 15 dəqiqə çəkir. Xəstə 2-3 saat ərzində evə buraxılır və gündəlik həyatına davam edə bilir. Yumurtalar su kristalları əmələ gəlmədən vitrifikasiya üsulu ilə dondurulur. Dondurulmuş yumurtalar -196 dərəcədə maye azot çənlərində saxlanılır. Hamiləlik istənildikdə müraciət edən xəstənin yumurtaları əridilir və vitro mayalanma prosesinə başlanır.

Həkim onu da bildirib ki, “Yumurta dondurulmasının təsirli və təhlükəsiz şəkildə həyata keçirilməsi üçün bu xidməti göstərən mərkəzdə güclü texnoloji infrastruktura malik təcrübəli embriologiya laboratoriyası olmalıdır. Vitrifikasiya adlanan sürətli dondurma texnikası bu sahədə inqilabi sayıla biləcək uğurlu nəticələr verir.”

“Vitrifikasiya texnikasının müvəffəqiyyətli olması üçün düzgün tətbiq çox vacibdir. Sürətli və düzgün dondurma ilə yanaşı, sürətli və düzgün ərimə də eyni dərəcədə vacibdir” deyə həkim bildirib. Hamilə qalmaq və ya xərçəng müalicəsindən sonra müalicəyə nə vaxt başlamaq lazım olduğu vaxta görə dəyişir. Xərçəngin növü, onun mərhələsi və qəbul edilən dərmanın müddəti və adekvat dərman dozası təmin edildikdən sonra, rentgen, MRT və xərçəng müayinələrində qan testlərində xərçəng əlamətləri olmadıqda hamiləliyə icazə verilə bilər. Bu nöqtədə xəstənin yorucu bir müalicə proqramından çıxdığını unutmadan özünü psixoloji olaraq hamiləlik prosesinə hazır hiss etməsi də göz ardı edilməməlidir.

Murad Şahməmmədov