2025-ci il Nobel mükafatı laureatlarının mükafatlandırma mərasimi keçirilib

Nobel Komitəsi, elmin, cəmiyyətin və qlobal siyasətin inkişafına əhəmiyyətli təsir göstərən elm adamlarını və ictimai xadimləri mükafatlandıraraq, 2025-ci il mükafatı laureatlarını elan etdi.

Fizika üzrə Nobel mükafatı

Laureatlar Con Klark, Mişel Devor və Con M. Martinisdir.

Alimlərə mükafat "makroskopik elektrik dövrəsində enerjinin tunelləşdirilməsi və kvantlaşdırılmasını müşahidə etdiklərinə görə" verilib.

Onların əməkdaşlığı kvant texnologiyalarının inkişafında mühüm rol oynadı: onlar kvant effektlərinin makroskopik sistemlərdə özünü göstərə biləcəyini eksperimental olaraq ilk dəfə nümayiş etdirdilər və müasir kvant kompüterlərinin təməli olan superkeçirici kubitlərin yaradılmasına yol açdılar.

Kimya üzrə Nobel Mükafatı

Mükafat metal-üzvi çərçivələrin (MOF) hazırlanması və tətbiqinə görə Omar M. Yaghi, Susumu Kitagawa və Richard Robsona verildi.

MOF materialları unikal yüksək məsaməliliyi ilə xarakterizə olunur və qazları effektiv şəkildə tuta və saxlaya, suyu süzgəcdən keçirə və katalizdə və təmiz enerjidə tətbiq oluna bilər. Onların kəşfləri kimya sahəsində yeni bir sahənin - retikulyar kimyanın - təməlini qoydu ki, bu da əvvəlcədən müəyyən edilmiş xüsusiyyətlərə malik materialların "dizaynına" imkan verir.

Fiziologiya və ya Tibb üzrə Nobel Mükafatı

Laureatlar immun tolerantlığı sahəsindəki tədqiqatlarına görə Mary E. Brankov, Fred Ramsdell və Shimon Sakaguchi oldular.

Alimlər immun sisteminin bədənin öz hüceyrələrinə hücum etməməyi öyrənmə mexanizmini araşdırdılar. Onların işi əsas tənzimləyici T hüceyrələrinin müəyyən edilməsinə gətirib çıxardı ki, bu da otoimmün xəstəliklər, xərçəng və transplantasiya nəticələrinin yaxşılaşdırılması üçün yeni müalicələrin inkişafına təkan verdi.

Ədəbiyyat üzrə Nobel Mükafatı

2025-ci ildə mükafat komitə tərəfindən "dərin, qaranlıq və uzaqgörən bədii əsərlərinə" görə tanınan macar yazıçısı Laslo Krasznahorkaya veriləcək.

Onun əsərləri mürəkkəb sintaksis, fəlsəfi dərinlik və insan tənhalığının araşdırılması ilə tanınır. Krasznahorkay 20-ci əsrin sonu və 21-ci əsrin əvvəllərinin aparıcı Avropa modernistlərindən biri hesab olunur.

Nobel Sülh Mükafatı

Mükafat Venesuelalı insan haqları fəalı və müxalifətçi siyasətçi Mariya Korina Maçadoya verilib.

Komitə onun demokratik hüquqlar, siyasi islahatlar və Venesuelada avtoritar təcrübələrin sona çatması uğrunda uzunmüddətli dinc mübarizəsini qiymətləndirib. Nobel Komitəsi onun şiddətli siyasi böhran şəraitində zorakı olmayan müqavimətin təşviqinə və vətəndaş azadlıqlarının qorunmasına verdiyi töhfəni vurğulayıb.

Alfred Nobelin xatirəsinə İqtisadi Elmlər üzrə Nobel Mükafatı

Laureatlar innovativ artım və "yaradıcı məhv" nəzəriyyəsinin müəllifləri Joel Mokyr, Philippe Aghion və Peter Howitt olub.

Alimlər texnoloji innovasiyanın uzunmüddətli perspektivdə həyat səviyyəsini necə yaxşılaşdırdığını, rəqabəti necə stimullaşdırdığını və yeni iqtisadi struktur formalaşdırdığını izah etdilər. Onların tədqiqatları iqtisadi inkişafın və sənaye siyasətinin müasir modellərinin əsasını təşkil etdi.

Mükafatlandırma mərasimi 10 dekabrda Stokholm Konsert Zalında baş tutub.

Əziz MUSTAFA