Son yüz ildə Tacikistanda buzlaqların təxminən 30%-i yoxa çıxıb
29-31 may 2025-ci il tarixlərində Düşənbədə Buzlaqların Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Yüksək Səviyyəli Konfrans keçiriləcək, konfransın katibliyi xəbər verir.
Onun məqsədi qlobal ekoloji tarazlığın qorunmasında və su problemlərinin həllində buzlaqların əsas rolunu vurğulamaqdır.
Konfrans buzlaqlar və davamlı sosial-iqtisadi inkişaf arasında kritik əlaqə haqqında məlumatlılığı artırmaq məqsədi daşıyır.
"Buzlaqların qorunmasının yaşayış vasitələrinə təsiri, suyun mövcudluğu, iqlim riskinin azaldılması, yerli xalqların bilik və təcrübəsi nəzərə alınmaqla, eləcə də həssas bölgələr və əhali üçün uzunmüddətli inkişaf məqsədlərinə nail olmaq ilə bağlı məsələlərə diqqət yetiriləcək. Buzlaqların əriməsi zəmanəmizin ən aktual ekoloji problemlərindən biridir. Bu dağlıq dəyişikliyi ilə bağlı artıq üçüncü aktual proses davam edəcək azalan buzlaqlar, yerli və mövsümi su təchizatını pozur.
Kiçilən buzlaqlar yerli və mövsümi su təchizatını pozur. Bu, kənd təsərrüfatının məhsuldarlığına, ərzaq təhlükəsizliyinə və enerji sabitliyinə birbaşa təsir göstərir. Himalay hesablamalarına görə, ötən əsrdə Tacikistandakı buzlaqların üçdə ikisi 44 kvadrat kilometri yoxa çıxıb. ².
Buzlaqların əriməsinin ekstremal təsirləri dünyanın başqa yerlərində də müşahidə olunur. "Məsələn, And buzlaqlarından qidalanan Braziliya Amazonları şiddətli quraqlığa məruz qalıb, buzların sürətlə əriməsi nəticəsində yaranan fəlakətli daşqınlar və sürüşmələr Almaniyadan Peru və Nepala qədər ölkələri vurub", - katibliyin bəyanatında deyilir.
Qrenlandiya və Antarktida da daxil olmaqla əsas qütb buzlaqlarının sürətlə kiçilməsinin də həyəcanverici olduğu bildirilir. NASA-nın məlumatına görə, 1993-cü ildən 2019-cu ilə qədər Qrenlandiya ildə orta hesabla 279 giqaton, Antarktida isə 148 giqaton buz itirib. Bu itkilər dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinə səbəb olur, inkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətləri və yüz milyonlarla insanın yaşadığı sahilyanı ərazilər üçün ciddi təhlükə yaradır.
Bu iqlim problemlərinin və onların sosial və iqtisadi təsirlərinin aktuallığını dərk edərək, 2022-ci ilin dekabrında BMT Baş Assambleyası 2025-ci ili Beynəlxalq Buzlaqların Mühafizəsi İli elan edərək, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı (UNESCO) və Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatına (ÜMT) müvafiq fəaliyyətləri birgə təşviq etməyi tapşırıb. 2024-cü ilin avqustunda kriyosferin öyrənilməsi və monitorinqinə yönəlmiş “Kriosfer Elmləri üzrə Fəaliyyət Onilliyi, 2025–2034” haqqında da qərar qəbul edilmişdir. Bundan əlavə, 22 sentyabr 2024-cü ildə Gələcək Sammitində buzlaqların qorunması üzrə qlobal fəaliyyətin əsasını qoyan Gələcək üçün Pakt təsdiqləndi.
Buzlaqların mühafizəsi iqlim sabitliyi və artan dayanıqlıq tələb edir və Buzlaqların Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Yüksək Səviyyəli Konfransın məqsədi bu istiqamətdə maarifləndirmə və kollektiv fəaliyyəti təşviq etməkdir.
Buzlaqların Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Yüksək Səviyyəli Konfransın məqsədi buzlaqların qlobal gündəmdəki əhəmiyyətini bir daha təsdiqləmək və onların əriməsinin qarşısını almaq üçün təcili tədbirlərin görülməsinin vacibliyini vurğulamaqdır. Konfransın məqsədi elmi tədqiqatlar, innovasiyalar və ardıcıl siyasətin inkişafı yolu ilə buzlaqların itirilməsi ilə mübarizə üzrə beynəlxalq səyləri birləşdirməkdir.
Konfrans həmçinin BMT-nin “2025 – Beynəlxalq Buzlaqların Mühafizəsi İli” və “Kriosfer Elmləri üzrə Fəaliyyət Onilliyi, 2025–2034” qətnamələrinin həyata keçirilməsinə töhfə verəcək. O, resurs səfərbərliyi və beynəlxalq əməkdaşlıq, habelə hökumətlər, akademik dairələr, vətəndaş cəmiyyəti və digər maraqlı tərəflər arasında tərəfdaşlığın gücləndirilməsi üçün platforma rolunu oynayacaq. Buzlaqların qorunması və onların sosial və iqtisadi faydalarının təmin edilməsi üçün transsərhəd əməkdaşlığa xüsusi diqqət yetiriləcək.
Əziz Mustafa, Oxuməni.az
