Qırğızıstanı koronavirus faciəsindən xilas edən tapılacaqmı?

Orta Asiyanın ən kasıb ölkələrindən biri hesab edilən Qırğızıstan koronavirus pandemiyasının ən ağır günlərini yaşamqdadır. Buna da səbəb Qırğızıstanda koornavirusun sürətlə yayılmaqda davam etməsi vəeyni zamanda hökumətin bu məsələdə gücsüz durumda olduğunu nümayış etdirməsidir.

Qırğızıstanda epidemiyanın tuğyan etməsini adı çəkilən ölkədə hər gün 500-700 nəfərin COVİD-19-a yoluxması da təsdiq etməkdədir. Koornavirusa yoluxanların sayının sürətlə artması onlar arasında ölüm hallarının da kəskin artması ilə müşayiət olunmaqdadır. Hər gün Qırğızıstanda koronavirusdan 75-80 ölüm hadisəsi qeydə alınır. Ölkədə koronavirusuna sürətlə yayılmasında isə əhali buna qarçı cidid mübarizə aparmağa qadir olmadığını nümayiş etdirən prezident Sooronbay Jeenbekovu günahlandıraraq onun istefasını tələb edirlər. Prezident Sooronbay Jeenbekov isə ölkədə pandemiyanın sürətlə yayılmasına səbəb kimi əhalinin adi tibbi təhlükəsizlik qaydalarına əməl etməməkdə və maska taxmaamqda günahlandırır

Qırğızıstanın rəhbəri yerli "birinçi radio" şirkətinə müsahibəsində bildirib ki, iki ay ərzində biz əllərimizi və maskaları geyməyi öyrənməmişik. Amma Jeenbekov adı çəkilən müsahibəsində iki ay ərzində vəziyyəti nəzərə alaraq koronavirusuna yayılmasının qarşısını almaq üçün səhiyyə sistemini hərəkətə gətirə, ağır xəstələr üçün xəstəxanalar təşkil edə bilmədiyinin üstündən sükutla keçib. Amma bu haqda xalq daha çox danışır: xəstələrin xəstəxanaya yerləşdirilməsi üçün əlavə sahələr yaradılmayıb, heç bir İVL-süni nəfəs aparatları aparatı alınmayıb, dərman ehtiyatı yoxdur. Buna paralel olaraq ölkə rəhbərliyi özünü koronavirusla mübarizədə yarətmaq fəaliyyətini ört-basdır etmək məqsədi ilə fərdi mühafizə vasitələrinin çatışmazlığı barədə məlumat verən həkimləri işdən çıxarıblar.

Nəticədə epidemiyanın ilk dalğasını daha yüngül keşirən qırğızlar COVİD-19-un ikinci, daha ağır dalğasını yaşamaqdadırlar. Buna paralel olaraq Qırğızıstanda sətəlcəmdən-pnevmoniyadan ölənlərin sayı da artmaqdadır. Son məlumatlara görə, pnevmoniyadan ölənlərin sayı koronavirusa yoluxmuş olanlardan beş-altı dəfə çoxdur. Sosial şəbəkələrdə dərc olunan məqalələrə görə, insanlar küçələrdə yıxılır, klinikaların həyətlərində ölürdülər, xəstələri xəstəxanalara qəbul etmirdilər. İyulun 16-dan Qırğızıstanda koronavirus və sətəlcəmdən ölənlərin hamısını COVİD-19 altında qeydə almağa başlayıblar. Belə ki, Qırğızıstan Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına görə, ölkədə 28 890 xəstə qeydə alınıb, onlardan 858 nəfəri ölüb.

Ölkədə vəziyyət kritik hala gəldiyindən və hakimiyyət koronavirusla mübarizən özbaşına buraxdığından vətəndaşlar özləri könüllü birliklər yaratmağa, bir-birinə kömək etməyə, xəstəxanaları açmağa və hətta hub və İVL satın almağa başladılar. Bişkekin şəhərətrafı qəsəbələrindən birində gündüz stasionarı açılıb. İnsanlar pul yığdılar və məscidin bazasında öz gücləri ilə Sahə Hospitalı təşkil etdilər. Oksigen stansiyasına pul Cənubi Koreyadan gələn əmək miqrantları tərəfindən göndərildi. Paytaxtda həmçinin gecə stasionarları da açılıb, burada xəstələnənlərə damcılar qoyurlar və evə buraxırlar. Növbə böyükdür. İnsanlar " öz " damlacıqlarını yarım və ya iki saat gözləyir. Çarpayı kifayətdir, amma kifayət qədər həkim və tibb bacısı yoxdur – orta hesabla 150 xəstəyə 15 həkim düşür. Bunun fonunda isə Bişkekdə zəngin millət vəkilləri və biznesmenlərini xaricdə müalicə etmək üçün Türkiyədən xüsusi təyyarələr gətirilir.

Səhiyyə sahəsindəki uğursuzluğa görə məsuliyyəti artıq keçmiş səhiyyə naziri Kosmosbek Çolponbayeva və baş nazirin müavini Altınay Omurbekovun üzərinə qoyublar. Onlara qarşı bəzi əczaçılıq şirkətlərinin korrupsiya və lobbiçilik faktları ilə bağlı cinayət işi açılıb. Nazir vəzifəsinə təyin olunmazdan əvvəl Çolponbayev Qırğızıstanın əczaçılıq İttifaqına rəhbərlik edib. O, həmçinin Xaricdə satış cəlb şübhələnir.

Qırğızıstana hələlik ilk kömək Rusiyadan gəli. Bu günlərdə Rusiyadan Bişkekə 45 həkim gəlib, amma hakimiyyət onları heç qarşılamayıb. Rusiya həkimlərinin digər qrupu respublikanın Oş şəhərinə yollanıb. Vəziyyət isə həqiqətən də ağırdır. Belə ki, xaricdən doğma vətənə qayıdan əmək miqrantları üçün karantin zonaları yaradılmayıb, onları heç də hər kəs əməl etməyən özünütəcrid rejiminə buraxmağa başlayıblar. Eyni zamanda koronaviruslu xəstələrin virusu qəsdən yaymasına görə həbs edilməsi haqqında müvafiq qanun hələ də qəbul edilməyib.

Ölkədə ağır vəziyyətin olmasına və panedidemiyadan ölənlərin saylarının hər gün artmasına baxmayaraq parlament (Joqorku Keneş) tətilə çıxıb. Belə ki, parlamentarilərin əksəriyyəti oktyabrın 4-də keçiriləcək seçkilərə hazırlaşırlar. Xalq isə bundan hiddətlənərək və parlament seçkilərinin daha sonraya təxirə salınmasını tələb edir. Amma Sooronbay Jeenbekov hesab edir ki, Jogorku Keneşə (parlamentə) seçkilər vaxtında keçirilməlidir. O, partiyalardan və siyasətçilərdən bu məsələni siyasiləşdirməməyi xahiş edib. "Bir tərəfdən, dərman qıtlığı var, digər tərəfdən, həkim çatışmazlığı var və bu, bizim əsas qayğımızdır. "Bəli, hansı seçkilər, hansı siyasət?"Bununla belə, əziz həmvətənlər, Prezident kimi, mən deyim ki, hər şey vaxtında edilməlidir. Nə qədər çətinliklər olsa da, nə olursa olsun, sabahkı günü unutmağa haqqımız yoxdur. Bizim hüquqi dövlətimiz var və biz onun şüurlu vətəndaşlarıyıq. Payız parlament seçkiləri Konstitusiya ilə müəyyən edilmiş müddətdə keçiriləcəkdir. Mən müvafiq fərman imzalamışam və Mərkəzi Seçki Komissiyası öz işinə qanuna uyğun olaraq başlayıb", - deyə Jeenbekov radioda bildirib.

O vurğulayıb ki, ölkədə sabitliyi pozmaq istəyən və ya pozmaq istəyən qüvvələrin qarşısında qətiyyətlə və qətiyyətlə durmağa hazırdır.

Hökumət özünü tənqidlərdən qorumaq üçün də sərt tədbirlərə baş vurur. Bu müstəvidə də B iyulun 17-də hökumətin və prezidentin fəaliyyətini kəskin şəkildə tənqid edən Change.org saytı bağlanıb. Buna səbəb isə saytın ölkədə koronavirusun yyaılmasında prezidenti günahlandırması və bununla bağlı ona cinayət işi qaldıırlması barədə məhkəməyə ərizə ilə müraciət etməsidir

Bunun təşəbbüskarı isə jurnalist və ictimai xadim Rauşan Aytkulova olub. O, Baş Prokurorluğa prezidentin və digər məsul vəzifəli şəxslərin düzgün hazırlaşmadıqları və koronavirusdan kütləvi ölüm hallarına yol verdikləri üçün məsuliyyətə cəlb olunması tələbi ilə ərizə verib. "Qırğızıstanda ölüm çox yüksəkdir-6% - dən yüksəkdir. Xəstəxanaya gələn insanlar ya həmin gün, ya da bir gün ölürlər, çünki onlar ağır vəziyyətdə hərəkət edirlər", - deyə Aytkulova bildirib. O hesab edir ki, koronavirusa qarşı mübarizəyə ayrılan vəsaitlər təyinatı üzrə xərclənməyib: "Karantin dövründə küçə və bazarların yuyulmasına pul xərcləmək əvəzinə, hakimiyyət kompyuter tomoqrafları alsaydı, vəziyyət tamamilə başqa cür olardı". O belə hesab edir ki, Jeenbekov Qırğızıstanda baş verənlərdən sonra prezident vəzifəsini tuta bilməz. Saytın fəaliyyətinin hökumət tərəfindən dayandırılmasından sonra sosial şəbəkələr prezidentə qarşı əsl savaş açaraq ölkədə yaranmış ağır vəziyyətə nəzarət edə bilmədiyi üçün onun istefasını daha qəti şəkildə tələb edirlər.

Aytkulovanın təşəbbüsü cavab tapdı-ərizənin altında bir çox imza toplandı və saytın bloklanmasından sonra bu xətt üzrə fəaliyyət sosial şəbəkələrə keçdi. Əhali arasında ölkə rəhbərliyindən narazılığın sürətlə artmaqda davam etməsi isə Qırğızıstanda növbəti dəfə əhalinin küşələrə axışmasına və hakimiyyət dəyişikliyinə gətirib çıxara bilər.

Emin Axund

Oxuməni.az