Qazaxıstan qana bulaşdı: Nazarbayevə qarşı 20 Yanvar ssenarisimi hazırlanır?
Nə qədər ki, neftin qiyməti dünya bazarında 140-150 dollara satılırdı, ölkənin bütün eyiblərini ört-basdır etmək mümkün idi, indi isə...
Qazaxıstanda siyasi vəziyyət gərginləşib. İyunun 5- də Aktoba şəhərində baş verən atışma nəticəsində ölənlərin sayı 17 nəfərə çatıb. Bu barədə Qazaxıstanın Daxili İşlər Nazirliyi məlumat yayıb. Xəbərdə ölənlərdən 11-nin cinayətdə şübhəli sayılanlar, 3-nün hərbçi, birinin silah dükanının satıcısı, birinin dükandakı müştəri, birinin isə mühafizə xidmətinin əməkdaşı olduğu bildirilib.
Hadisə nəticəsində 22 nəfər yaralanıb. Hücumun məsuliyyətini "Qazaxıstan Azadlıq Ordusu" üzərinə götürüb. Müraciətdə bildirilir ki, bu, "Nazarbayev diktaturası"na qarşı "Qazaxıstanın demokratik inkişaf yolu tərəfdarlarının ilk döyüşü" idi. Sözügedən təşkilat haqda və müraciətin necə yayılması barədə məlumat verilmir.
Qazaxıstanda isə "dövlət çevrilişi" adı altında həbslər davam edir. Qazaxıstan Milli Təhlükəsizlik Komitəsinin məlumatında deyilir ki şübhəli şəxslər arasında Qazaxıstan baş prokurorunun keçmiş birinci müavini, Konstitusiya Şurasının keçmiş üzvü, ikinci dərəcəli dövlət ədliyyə müşaviri İlyas Baxtıbayev və Cənubi Qazaxıstan vilayətinin daxili işlər departamentinin keçmiş rəisi general-mayor Doskaliyevin adı var.
***
Qazaxıstan Orta Asiyada (Qazaxıstan-Mərkəzi Asiyada sahəsinə görə ən böyük dövlətdir. Qazaxıstan şimalda, şimal-şərqdə və şimal-qərbdə Rusiya ilə, şərqdə Çin, cənubda isə Türkmənistan, Özbəkistan və Qırğızıstanla sərhəddir. Qərbdə Xəzər dənizi ilə hüdudlanır) o qədər mühüm bir bölgədir ki, həm Şərqin, həm Qərbin, həm də Rusiyanın burada maraq dairələri toqquşur. 30 ildən çoxdur ki, ölkəyə rəhbərlik edən Nursultan Nazarbayev balanslı siyasət yürüdərək ölkəni silahlı qarşıdurmalardan, dövlət çevrilişlərindən sığortalaya bilib. Təbi ki, Nazarbayev "sabitliyi saxlamaq üçün" ölkənin demokratik qüvvələrini pərən-pərən salıb, kimilərini ölkədən qaçmağa məcbur edib, kimilərini həbsə salıb, bəzi partiyaların qapılarını bağladıb, demokratik institutları nəzarətə alıb, ölkənin demokratik inkişafını əngəlləyib. Ölkədə rusların sayca ikinci millət olduğu (təxminən 4 milyona yaxın) faktından Nazarbayev öz hakimiyyətini qorumaq uçun bəhrələnib, ölkənin əsas postlarına, xüsusilə güc strukturları rəhbərliyinə ənənəvi olaraq ruslar təyin edilib, ya da vaxtilə SSRİ praktikasında olduğu kimi "ikinci mütləq rus" olub. Hərdən Qərbə reveranslar edən, böyük qonşusu Çinlə də iqtisadi bağlarını möhkəmlədən Nazarbayev şübhəsiz ki, daha dərin köklərlə Kremlə bağlıdır. Onu Qərbdə də, Şərqdə də Kremlin adamı kimi tanıyırlar.
Amma nə qədər ki, neftin qiyməti dünya bazarında 140-150 dollara satılırdı, Nazarbayev ölkənin bütün eyiblərini ört-basdır edə bilirdi. Neftin qiymətinin düşməsindən sonra isə milli pul vahidi olan tengenin ciddi dəyər itirməsi ölkədə narazılıqları artırdı. Dünənədək etiraza qalxan xalqa "nə istəyirsiz" deyib əzə bilirdilərsə, indi bu o qədər də asan deyil. İndi hər xırda bəhanə qazaxları etiraza çıxarır və bu tendensiya artan xətt üzrə davam edir. Ötən ildən başlayaraq ölkədə bir neçə izdihamlı aksiyalar keçirilib ki, bu aksiyalarda əsas tələb sosial problemlərin həlli, işsizlik və bahalıqla bağlı olub. Üstəlik, həm də o görünür ki, Nazarbayevin siyasəti nəticəsində ölkədə siyasi müxalifət yerini silahlı radikal qruplara verib. Mayın əvvəlində bir sıra iri şəhərlərdə - Aktau, Aktobe, Semeye, Janozene və Qızıl Ordada etiraz aksiyaları keçirilib. Bu etiraz aksiyaları Nazarbayevi ciddi narahat edib və xalqı sakitləşdirmək üçün torpaqların 25 illiyə xarici sahibkarlar verilməsi ilə bağlı qanuna düzəlişə veto qoyub. Nazarbayev hakimiyyəti fərqindədir ki, torpaqların icarəsi ilə bağlı veto qoyduğu qanun sadəcə etirazlar üçün bəhanədir.
Bəs Nazarbayevi yıxmaq istəyənlər hansı qüvvələrdir?
Qazaxıstan rəhbərliyi bu suala cavab olaraq bir neçə dəfə Qərbə işarə edib. Ekspertlər isə belə hesab edir ki, əslində ölkədə qeyr-sabitlikdə heç bir xarici qüvvənin marağı yoxdur. Bəzi ekspertlər isə Qazaxıstandakı olayların rusların sıx yaşadığı vilayətlərdə baş verməsinə diqqət çəkir. Məsələn, qan tökülən Aktobe şəhəri Rusiya ilə həmsərhəddir və 1936-cı ilə qədər Rusiyanın tərkibində olub. Vilayətdə isə təxminən 100 min rus yaşayır. Ehtimallara görə, Rusiya Qazaxıstanda Çinin təsirinin artmasından və Nazarbayevin müəyyən məsələlərdə müstəqil siyasət yeritməyə çalışmasından narahatdır. Yəni daha bir versiya budur ki, silahlı qarşıdurmada Rusiya maraqlı ola bilər. "Bəs qəfil meydana çıxan "Qazaxıstan Azadlıq Ordusu" bir neçə rusu öldürərsə, Rusiyanın reaksiyası necə olar" sualı da ağıla gəlir. Yəni Qazaxıstanda 20 Yanvar ssenarisimi hazırlanır? (musavat)
Mediainfo.az
