Mərkəzi Asiyanın postsovet respublikalarının prezidentlərinin həyat yoldaşları -Onlar kimlərdir

Noyabrın sonunda Özbəkistanın birinci xanımı Ziroat Mirziyoyeva Qətərdə keçirilən beynəlxalq təhsil sammitində iştirak edib. Üstəlik, bu, son vaxtlar respublika başçısının xanımının ölkəni əri olmadan təmsil etdiyi ikinci tədbir idi. Noyabrın 15-də İstanbulda əsas dininin İslam olduğu dövlət başçılarının xanımlarının iştirakı ilə Ərəb-İsrail münaqişəsinə həsr olunmuş forum keçirilib. Forumda Orta Asiyanın postsovet respublikalarından yalnız Ziroat Mirziyoyeva iştirak edirdi. O, çıxışında HƏMAS və İsraili atəşi dayandırmağa və danışıqlar masasına oturmağa çağırıb. Bu baxımdan Mərkəzi Asiya regionu dövlətlərinin bütün birinci xanımları diqqəti cəlb edib.

Varlı bir adamın qızı, tələbə, komsomolçunun arvadı

Ziroathon (Ziroat) Xoşimova Fərqanə vilayətinin Kokand şəhərindəndir. Məlumata görə, o, çox zəngin ailədə böyüyüb. Onun atası Kokand işçi qüvvəsi ilə təminat şöbəsinə, o cümlədən səyyar yemək vaqonlarını idarə edən müəssisəyə rəhbərlik edirdi. Üstəlik, təsdiqlənməmiş məlumatlara görə, Mahmudjon Xoşimov bir çox soyuducu maşına sahib idi. Bu maşınlarla Özbəkistandan SSR-nin müxtəlif yerlərinə meyvə və tərəvəzlər daşıyır, əks istiqamətdə isə evdə az hesab olunan nadir mebel və digər malları gətirirdi. Təbii ki, belə “biznes” böyük gəlir gətirirdi ki, bu da sahibkarı təkcə doğma şəhərində deyil, bütün Fərqanə vadisində nüfuzlu adam kimi tanıtmışdı. Ziroat Xoşimovanın anası haqda isə hərhansı məlumat yoxdur.

Özbəkistanın gələcək birinci xanımı Daşkənd İrriqasiya və Meliorasiya İnstitutunu bitirib. Mühəndis-iqtisadçı diplomuna malikdir, lakin Xoşimova ixtisası üzrə işləmir - müvafiq sütunda region ölkələrində qadınlar arasında populyar olan “evdar qadın” peşəsi göstərilir.

Məhz universitetdə Ziroat Xoşimova Şavkat Mirziyoyevlə görüşüb. Görüşün Daşkənd Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda keçirildiyi deyilir. Ancaq görünür, məqalə müəllifləri səhv ediblər, çünki prezidentin rəsmi tərcümeyi-halına əsasən, o, həm də paytaxtın Meliorasiya və Suvarma İnstitutunu bitirib. Gənclər arasında münasibət təhsil ocağının divarları arasında başladı: Ziroat ən yaxşı tələbələrdən biri idi. Yeri gəlmişkən, Mirziyoyevin karyerası da bu universitetdə başlayıb, burada maşınqayırma ixtisası üzrə təhsil alıb, kiçik elmi işçidən prorektora qədər vəzifə tutub.

Şavkat Miromonoviç respublikanın baş naziri olanda da onun həyat yoldaşı haqqında çox az məlumat var idi. Yalnız Mirziyoyev 2016-cı ilin dekabrında prezident seçildikdən sonra o, dövlət tədbirlərində görünməyə və xaricə səfərlərdə ərini müşayiət etməyə başlayıb.

Xoşimovanın evləndikdən sonra qızlıq soyadını tərk etmədiyi vurğulanır. Lakin rəsmi Özbəkistan mətbuatında onu “Ziroat Mirziyoyeva” kimi təqdim edirlər. Yeri gəlmişkən, onun adı qəyyumlar şurasının sədri işlədiyi Zamin Fondunun saytında da tez-tez çəkilir.

Özbəkistanın birinci xanımı fondla yanaşı, xeyriyyə layihələri və ictimai fəaliyyətlərlə də məşğuldur. Məsələn, bu ilin mart ayında o, əlində kürəklə ekoloji fəallara doğma universitetində ağac əkməkdə kömək edib, bunu müvafiq fotoreportaj da sübut edir.

Lakin Ziroat Mahmudovnanın İstanbulda keçiriləcək foruma qədər heç bir irimiqyaslı çıxışı yoxdur. Fələstinlilərlə israillilər arasında barışıqla bağlı çıxışı ilk solo bəyanat adlandırmaq olar.

Mirziyoyevlərin üç övladı var. Oğul Mirəlişir hələ məktəbdə oxuyur, amma qızları artıq dövlət qulluğunda karyera qururlar. Ən kiçiyi Şahnoza Milli Sosial Təminat Agentliyinin direktor müavini vəzifəsini tutur. Böyük Səidə isə bu ilin avqustunda atası tərəfindən prezidentin köməkçisi vəzifəsinə təsdiq edilib, yəni administrasiyasının idarə olunmasını ona həvalə edib.

İki dost ledi- Ziroat və Aygül birlikdə

Aygül (və ya Gülnurə) Asanbayeva

Prezident Sadır Japarovun həyat yoldaşının tərcümeyi-halında uyğunsuzluqlar adla başlayır. Hər yerdə adı Aygül kimi qeyd olunur, amma pasportuna görə adı Gülnurədir.

Aygül (və ya Gülnurə) Asanbayeva İssık-Kul vilayətinin Tüp rayonunun San-Taş kəndində anadan olub. Anası haqqında heç bir məlumat yoxdur, atası haqqında onun respublikanın ən böyük qızıl mədən müəssisəsi olan Qumtor mədənində işlədiyi məlumdur.

Gələcək prezidentin ailəsi qonşu kənddə yaşayırdı. Əslində, bunun sayəsində gənclər tanış oldular. İlk görüşlərindən üç il sonra onlar evləndilər. Cütlük təhsili müxtəlif şəhərlərdə alıb. Aygül Karakoldakı tibb məktəbini, Sadir isə Bişkekdə Bədən tərbiyəsi İnstitunu bitirdi. Sonra o, sovet ordusu sıralarında xidmət etdi. Yeri gəlmişkən deyək ki, onları ikinci təhsil almaları da birləşdirir. Aygül ikinci təhsil kimi İşenali Arabayev adına Qırğızıstan Dövlət Universitetinin pedaqoji fakültəsini, Sadır isə Boris Yeltsin adına Qırğız-Rusiya Slavyan Universitetinin hüquq fakültəsini bitirib.

Japarovun siyasi karyerası çətin olub. Müxalifətdə olarkən o, dəfələrlə təhlükəsizlik qüvvələri ilə toqquşub və hakimiyyəti zorakılıqla ələ keçirmə ittihamlarına məruz qalıb. 2010-cu illərin əvvəllərində gələcək prezident ailəsi ilə birlikdə xaricə köçməyə məcbur oldu. 2017-ci ildə vətənə qayıtdıqdan sonra o, xüsusi xidmət orqanları tərəfindən həbs edildi.

Bir müddət Aygül Japarova övladları ilə xaricdə, ya Rusiyada, ya da Polşada yaşayıb, əri isə vətənində hakimiyyət uğrunda mübarizə aparıb, daha doğrusu, indiki hakimiyyətə qarşı çıxıb. Qırğızıstana qayıdan qadın siyasi məhbus ərinə dəstək məqsədilə keçirilən bütün mitinqlərdə, nümayişlərdə və digər aksiyalarda fəal iştirak edib.

Ayrı-ayrılıqda qeyd edirik ki, Japarov vətəninə daxil olarkən oğlu Rüstəmlə birlikdə saxlanıldığı üçün ilk növbədə onun həyat yoldaşı heç siyasətlə məşğul olmayan uşağın müdafiəsinə qalxıb. O, hətta respublikanın o vaxtkı prezidenti Almazbek Atambayevin həyat yoldaşı Raisaya müraciət edib. Japarovanın sözlərinə görə, “hər kəsə ölkənin birinci xanımı olmaq imkanı verilmir və bu baxımdan daha mərhəmətli olmaq lazımdır."

Raisa isə onun müraciətinə cavabında deyib ki, o, belə məsələlərə qarışmaır. Nəticədə Rüstəm altı ay həbsdə qaldı.

Japarovanın siyasi ambisiyaları təkcə ərini dəstəkləməklə kifayətlənməyib. 2020-ci ildə o, “Məkançıl” partiyasından respublika parlamentində yer almaq üçün müraciət edib. Japarova təşkilatın siyahılarında 24-cü olub, lakin onun partiyası Joqorku Keneşdə (parlamentdə) təmsil olunmaq üçün kifayət qədər səs toplaya bilməyib.

Qırğızıstanın indiki birinci xanımı xeyriyyəçilik sahəsində uğur qazanıb. O, “Ana və uşağa dəstək” ictimai fondunu uğurla idarə edir.

Cütlük dörd övladı ilə yanaşı, prezidentin, qəzada həyat yoldaşı ilə birlikdə dünyasını dəyişən qardaşı Erkinin Rinat adlı oğlunu da övladlığa götürüb. Təəssüf ki, sonradan cütlüyün evinə yenidən bəla gəldi: 2020-ci ildə Japarovanın böyük oğlu Dastan motosiklet sürərkən qəza keçirdi və hadisədən bir neçə gün sonra vəfat etdi. Başqa bir oğlu Rüstəm bir neçə il əvvəl evlənib, 2021-ci ildə Rinat da ailə həyatı qurub. Onların qardaşı Nurdoolot və bacısı Janayim Türkiyədə və Orta Asiya Bişkek Amerika Universitetində təhsil alıblar. Onların indi nə etdikləri məlum deyil.

Nadejda Tokaeva

Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev boşanıb. Düzdür, onun saytında bu barədə bir kəlmə də yoxdur. Qazaxıstan mətbuatının yazdığı kimi, Tokayev dövlət başçısı seçildikdən sonra boşanması barədə məlumat onun rəsmi tərcümeyi-halında yer alıb. Tokayevin keçmiş həyat yoldaşı Nadejda Davydovnanın Nijni Tagildə doğulduğu və Rusiya vətəndaşı olduğu məlumdur.

O, xeyriyyəçilik və biznesdə fəal iştirak edir. Xüsusilə, Nadejda Tokaeva bir neçə il Moskvada daşınmaz əmlak icarəsi şirkətinə sahib idi. 1998-ci ildən 2011-ci ilə qədər onun İsveçrə bankında 1,5 milyon frank hesabı olması barədə də məlumatlar var. Tokayevlərin gələn il 40 yaşı tamam olacaq Timur adlı oğlu var. O, neft sənayesində çalışır və babası Kəməl Tokayevin adını daşıyan fondu idarə edir.

Əzizmo Əsədullayeva
Tacikistanın daimi başçısı Emoməli Rəhmonun həyat yoldaşı haqqında daha az şey məlumdur. Rəsmi məlumatlara görə, Əzizmo Əsədullayeva (mətbuatda onu bəzən Azizmo Raxmonova da adlandırırlar) ötən əsrin 50-ci illərinin sonlarında Tacikistan SSR-də anadan olub. O, ictimaiyyət arasında görünmür və çox nadir hallarda “xalq lideri” titulu daşıyan ərini xarici səfərlərdə müşayiət edir.

O, müqəddəs Kəbədə (Məkkədəki ziyarətgah) içərisində namaz qılıb və Orta Asiya tarixində ilk belə müsəlman qadın olub. Bununla əlaqədar olaraq ilahiyyatçı birinci xanımın “islam qadınlarının lideri” kimi tanınması təşəbbüsü ilə çıxış edib. Lakin bu ideya rədd edilib.
Onu da əlavə edək ki, üç il əvvəl iş adamlarından biri prezidentlə görüşdə Əsədullayevanın Respublika Sahibkarlar Assosiasiyasının rəhbəri təyin edilməsini təklif edib. Amma Rəhmon qəti şəkildə bunun əleyhinə idi və deyirdi ki, arvadın vəzifəsi uşaqlarına və ərinə qulluq etməkdir.
Tacikistan lideri, yeri gəlmişkən, keçmiş İttifaq ölkələri arasında ən məhsuldar prezidentdir. Onun və Əzizmonun doqquz övladı, yeddi qızı və iki oğlu var. Qızların çoxu dövlət sektorunda işləyir və diplomatlar, iş adamları və idmançılarla ailə qurublar. Bir neçə il əvvəl onların qızı Ozoda sürətlə karyera nərdivanını qalxaraq prezident administrasiyasının rəhbəri olub. Bununla belə əksər politoloqların fikrincə, böyük ehtimalla, Rəhmonu vəzifəsində 29 yaşında Düşənbənin meri olmuş oğlu Rüstəm Emomali əvəz edəcək. O, həm də respublika parlamentinin yuxarı palatasının spikeridir.

Türkmənistanın gizli ledisi
Birinci xanım haqqında məlumatların minimuma endirilməsi üzrə çempion müasir Türkmənistandır. İnternetdə yerləşdirilən cüzi məlumatlardan yalnız Serdar Berdımuhamedovun evli olduğunu, həyat yoldaşının adının anasının adı ilə eyni olduğunu öyrənə bilərik - Oğulgerek. Birinci xanım prezident üçün üç uşaq dünyaya gətirib: iki qız və bir oğul. Üstəlik, sonuncu DİN-dən yüksək vəzifəli bir məmurun qızını ömür-gün yoldaşı seçərək artıq öz ailəsini qurub.
Maraqlıdır ki, 2022-ci ilin dekabrında Azərbaycan və Türkiyə ilə üçtərəfli sammit çərçivəsində hazırkı dövlət başçısı xanımını təqdim etməyib, birinci xanımların iştirakı ilə keçirilən mədəni proqramda Türkmənistanı onun anası təmsil edib. Bununla belə, Serdarın atası Qurbanqulu Berdiməhəmmədov prezident olduğu üçün ümumiyyətlə mətbuata həyat yoldaşı haqqında nəsə yazmağı və onun şəklini dərc etməyi qadağan edirdi. 2021-ci ildə o vaxtkı birinci xanım Ərdoğan cütlüyünün Aşqabada səfəri çərçivəsində ortaya çıxanda qadağa aradan qaldırıldı.

Oxuməni.az